नाशिक कुंभमेळा: साधुग्रामच्या नावाखाली 'प्रदर्शनी केंद्र' ?

तपोवनातील २२० कोटींच्या प्रकल्पावर पर्यावरणप्रेमींचा संताप!

नाशिक

नाशिकमध्ये कुंभमेळ्यासाठी साधुग्रामकरिता जागेतील जास्तीत जास्त झाडे वाचवण्यासाठी आराखड्यात बदल करण्याची तयारी करणाऱ्या महानगरपालिकेने आता त्याच तपोवन भागात तब्बल ३५ एकर क्षेत्रावर प्रदर्शनी केंद्र (माईस हब) उभारण्याचे नियोजन केले आहे. सार्वजनिक-खासगी भागीदारी (पीपीपी) तत्त्वावर २२० कोटी रुपयांचा हा प्रकल्प असून, त्यासाठी निविदाही काढण्यात आल्या आहेत. यामुळे एक नवा वाद उफाळून आला आहे. पर्यावरणप्रेमींचा आरोप आहे की, साधुग्रामच्या नावाखाली तपोवनातील हिरवीगार वनराई नष्ट करून दिल्लीतील 'प्रगती मैदान'च्या धर्तीवर एक अत्याधुनिक आणि भव्य 'भारत मंडपम'सारखे केंद्र उभारण्याचा हा मनपाचा छुपा डाव आहे. याउलट, महानगरपालिकेचे आयुक्त मनिषा खत्री यांनी दावा केला आहे की, या प्रकल्पाचा झाडांशी कोणताही संबंध नाही; कुंभमेळ्यादरम्यान ही जागा साधू-महंतांसाठी वापरली जाईल आणि उर्वरित काळात पडून न राहता या जागेतून महापालिकेला अर्थार्जन करणे शक्य होईल.

सध्या कुंभमेळ्यासाठी साधू-महंतांच्या निवासाकरिता तपोवनातील चिन्हांकित १८२५ झाडे तोडणे किंवा त्यांचे पुनर्रोपण करण्यावरून कुंभनगरीत तीव्र असंतोष पसरलेला असतानाच, या नवीन प्रकल्पाची बातमी आल्याने हा वाद अधिकच वाढला आहे. 'माईस हब' प्रकल्पांतर्गत महानगरपालिका ३३ वर्षांसाठी ३५ एकर जागा उपलब्ध करून देणार आहे. या जागेवर अद्ययावत बैठका, प्रोत्साहन कार्यक्रम, परिषद आणि प्रदर्शने आयोजित करण्याची संकल्पना आहे. दर १२ वर्षांनी एकदा कुंभमेळ्यात सुमारे एक वर्षासाठी या जागेचा वापर होतो, त्यावेळी ती जागा महापालिकेला परत द्यावी लागेल. उर्वरित काळात, या प्रदर्शनी केंद्रातून महापालिकेला उत्पन्न मिळणार आहे.

या प्रकल्पातून महापालिकेचे खरे मनसुबे उघड झाले असून, तपोवन पूर्णपणे नष्ट करून त्याचे नैसर्गिक महत्त्व कमी करण्याचा प्रयत्न होत आहे, असा आक्षेप पर्यावरणप्रेमींनी घेतला आहे. ते लक्ष वेधून घेत आहेत की, या कामासाठी वृक्षतोड होईल, पर्यावरणाचा ऱ्हास होईल आणि उद्योजकांचा मेळा भरेल. 'तपोवन वाचवा, नाशिक वाचवा' मोहिमेचे संयोजक रोहन देशपांडे यांनी स्पष्ट केले की, 'माईस हब' प्रकल्प चांगला असला तरी, तो वृक्षराजीने नटलेल्या तपोवनमध्ये नको. तपोवन हे जंगलसदृश वन आहे आणि प्रदर्शन केंद्र उभारल्यास अनेक नियमांचे उल्लंघन होईल. नाशिकची वाटचाल हळूहळू दिल्लीसारख्या प्रदूषित शहरांकडे होत असताना, प्रदूषण निर्देशांकाचा विचार करून हा प्रकल्प अन्यत्र स्थलांतरित करावा, अशी मागणी त्यांनी केली आहे.

यावर आयुक्त मनिषा खत्री यांनी खुलासा केला की, प्रदर्शनी केंद्राचा प्रकल्पाचा झाडांशी कोणताही संबंध नाही. तपोवनात महापालिकेकडे ९० एकर जागा आहे. यातील झाडे नसलेली, सपाट जागाच या प्रकल्पासाठी दिली जाईल. तिथे जर्मन हँगरसारखे तंबू उभारले जातील आणि काँक्रिटचा वापर केला जाणार नाही. साधुग्रामसाठी तंबूंची उभारणी करावी लागते; त्यामुळे या केंद्राचा उपयोग साधू-महंतांसाठी सहज करता येईल. या प्रकल्पातून महापालिकेला वर्षाला दोन ते पाच कोटी रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते, अशी माहिती त्यांनी दिली.